Computers en energie verbruik

Computers
In acht op de tien Nederlandse huishoudens staat minstens een computer. Ongemerkt slurpt die jaarlijks veel elektriciteit - zelfs als de computer uit staat. Als u na het afsluiten ook de stekker uit het stopcontact haalt, bespaart u tot vijftig euro elektriciteitskosten.
De milieubelasting van computers zit in in het elektriciteitsverbruik, en in de grondstoffen waarmee ze gemaakt worden. Computers bevatten namelijk zware metalen en broomhoudende brandvertragers. Hardware belandt vaak al bij het afval voor ze versleten is, omdat computers relatief snel verouderen.

Bij desktopcomputers gaat veel energie naar het scherm. Een conventioneel type verbruikt meer dan een plat scherm (LCD) van hetzelfde formaat. Een andere energieslurper is het elektriciteitsverbruik tijdens stand-by: enkele uurtjes per dag loopt jaarlijks flink op. Een laptop verbruikt relatief weinig energie.

Tips
Schakel uw computer echt uit als die niet wordt gebruikt, zelfs tijdens een uurtje pauze; zet hem niet stand-by. Het is een misverstand dat herhaaldelijk uitzetten slecht is voor de PC.
Let bij aanschaf van een computer op mogelijkheden voor uitbreiding. U hoeft dan niet telkens een volledig nieuw systeem te kopen; dat beperkt onnodig gebruik van grondstoffen. Bovendien is het goedkoper.
Overweeg een LCD-beeldscherm, dat gebruikt minder energie.
Het is een fabeltje dat screensavers energie besparen. Bewegende screensavers gebruiken soms zelfs meer energie dan een programma zoals tekstverwerking. Zeker 3D-animaties kosten nogal wat rekenkracht, en daarmee veel energie.
Draagbare computers zijn zuiniger dan gewone PC's.

Computers en milieu
De milieubelasting van desktopcomputers zit vooral in verbruiksenergie, oftewel elektriciteit. Op de tweede plaats staat de energie die nodig is voor productie en afvalverwerking. Voor draagbare computers (laptops) ligt die verhouding anders. Laptops zijn zo gemaakt dat ze veel minder energie verbruiken. De productie-energie staat ongeveer gelijk aan de hoeveelheid energie die nodig is voor gebruik.

Nieuwere versies van computers volgen elkaar in rap tempo op. Daardoor raken ze relatief snel verouderd. Eigenaars keizen vaak al een nieuw model voordat de oude compter fysiek versleten is. Die snelle omlooptijd vergt relatief veel grondstoffen en dat levert extra milieubelasting op.
Wist u dat...?
Belangrijkste elektriciteitsverbruikers van de desktopcomputer zijn de systeemkast en de monitor. Het vermogen van een systeemkast met monitor ligt tussen 130 en 400 watt, afhankelijk van de processorsnelheid en de grafische kaart.

Het zal niet verbazen dat een groot beeldscherm meer energie vergt dan een kleine. Maar wist u dat ook een scherm met een hoge resolutie doorgaans ook meer elektriciteit verbruikt?
Zware metalen
In computers zitten (broomhoudende) brandvertragers en zware metalen, waaronder koper, lood en tin. Die stoffen zijn schadelijk voor het milieu. De winning van deze metalen tast namelijk het landschap aan en de verwerking van erts tot bruikbaar metaal leidt tot vervuiling.

Energiezuinig gebruik
U kunt zelf het elektriciteitsverbruik terugdringen door de (desktop)computer energiezuinig te gebruiken. Een handig hulpmiddel daarvoor is de instelling van uw (Windows)systeem. (Zie ook de paragraaf Uitgebreid energiebeheer)
Bespaar op stand-by en screensaver
Een relatief verborgen energieslurper is de stand-bystand. Het vermogen in deze stand ligt tussen zes en 145 watt. Dat lijkt weinig. Maar computers staan vaak langer op stand-by dan ze in gebruik zijn; het elektriciteitsverbruik van deze stand kan daardoor oplopen.

Het energieverbruik gaat sterk omlaag als u zo min mogelijk gebruik maakt van stand-by. Schakel de computer liever regelmatig uit - ook als het om een uurtje pauze gaat. Het is een misverstand dat herhaald uitschakelen schadelijk uitpakt voor de computer.

Een screensaver levert trouwens geen energiebesparing op. Als deze functie complexe grafische beelden toont, vergt dat meer rekenkracht van de computer en dus energie. De bescherming uit de titel screensaver, slaat op het beschermen van de monitor tegen inbranden.
Stekkerdoos met schakelaar
Als u de computer uitzet met de aan/uitknop maar de stekker zit nog in het stopcontact, dan kan er toch nog wat stroomverbruik zijn, door sluipverbruik van transformators bijvoorbeeld. U voorkomt dit door de stekkers van computer en alle randapparatuur in een stekkerdoos met schakelaar te steken. Zet die om als u de computer niet gebruikt.
Bespaarstekker
U kunt ook gebruik maken van bespaarstekkers. Deze zijn ook bekend als Stand-by killer of Powersaver. Ze voorkomen dat apparaten onbedoeld stroom blijven gebruiken na gebruik. Bespaarstekkers plaatst u tussen het stopcontact en de computer; ze schakelen de stand-by stand volledig uit.

Er zijn speciale bespaarstekkers voor de computer. De werkwijze varieert en bepaalt mede het gebruiksgemak. Laat u dus goed informeren door de leverancier. Ook de prijzen variëren, tussen twintig en vijftig euro. Overigens gebruiken de bespaarstekkers zelf ook energie, maar zeer weinig. Het vermogen is 0,1 tot 0,3 watt.

Meer tips
Als u onderstaande tips en vuistregels in gedachten houdt bij aanschaf en gebruik van uw computer, gaat u onnodige milieubelasting tegen.
Slim kiezen
Bedenk voor u een computer aanschaft, waarvoor u hem wilt gebruiken. Dat klinkt triviaal, maar anders loopt u kans om met overbodige energieverbruikende (rand)apparatuur en software thuis te komen.
Een relatief laag verbruik is te herkennen aan labels: Energy Star en Ecolabel.
Let bij de aankoop op mogelijkheden voor uitbreiding. Losse onderdelen worden in verhouding tot een compleet systeem, steeds goedkoper. Daarom is het ook voor uw portemonnee interessant om uit te breiden en niet te vervangen.
Vraag u even af of het nodig is om naast de computer ook het beeldscherm te vervangen. Een scherm gaat meestal langer mee. U kunt hiermee kosten en grondstoffen besparen.
Zuinig en praktisch beeldscherm
Een groot beeldscherm klinkt fijn, maar is niet altijd prettiger. Het verbruikt wel altijd meer energie. Bedenk wat voor u het optimale formaat is.
Hoe hoger de resolutie, hoe scherper het beeld en des te hoger het energieverbruik. Maar als u het verschil niet merkt tussen een hoge en een nog hogere resolutie, vraag u dan af of de extra elektriciteitskosten het waard zijn.
Platte beeldschermen (Liquid Crystal Display, of LCD) hebben maar half zoveel energie nodig als conventionele schermen. In de toekomst zal het energieverbruik van LCD beeldschermen nog meer dalen; gewone beeldschermen (CRT-monitoren) zijn nagenoeg uitontwikkeld.
Moderne beeldschermen beschermen de gebruiker tegen de elektromagnetische straling uit de monitor. Schermen met een Ecolabel of TCO-label voldoen aan nog strengere normen. LCD-schermen zijn in dit opzicht gunstiger dan conventionele beeldschermen.
Draagbare computers
Een laptop is een energiezuinig alternatief voor de desktopcomputer.
Sluit de laptop waar mogelijk aan op het elektriciteitsnet. Dat scheelt energie omdat altijd energieverlies optreedt bij het opladen van de batterij.
Trek de stekker van de oplader uit het stopcontact als de accu niet is aangesloten op de laptop. U voorkomt dan sluipverbruik door de oplader.
Palmtops zijn draagbare computers die niet veel groter zijn dan een hand. Ze hebben dus dezelfde functie maar vergen minder grondstoffen dan een laptop. Palmtops verbruiken ook minder energie en veroorzaken minder afval.

Prijskaartje energieverbruik
Volgens onderzoek uit 2002 is een gemiddelde computer wekelijks elf uur actief in gebruik (vermogen tweehonderd watt), staat hij 42 uur per week op stand-by (tachtig watt) en 116 uur op slaapstand (acht watt).

De tabel toont die urenverdeling per jaar, en laat zien welk prijskaartje erbij hoort (24 cent/kWh - prijspeil 2009). Volgens deze verdeling kunt u bijna vijftig euro besparen als u de computer echt uit zet, en niet meer in stand-by of slaapstand.



Oude computer weggooien
Computers vallen onder grijsgoed, oftewel ICT-apparatuur. Producenten en leveranciers van grijsgoed hebben een systeem ontwikkeld waarbij oude apparaten milieuverantwoord worden verwerkt.
Inleveren
Bij aanschaf van een soortgelijk nieuw product geldt de regeling 'oud-voor-nieuw'. De leverancier mag geen kosten rekenen voor inname van de oude apparatuur. Ook kunt u een oude PC gratis inleveren bij de gemeente. Voor computers geldt geen aparte verwijderingsbijdrage zoals voor andere elektrische apparaten. Bij ICT-apparatuur zit dit bedrag al in de aankoopprijs.

Oude accu's horen altijd bij het Klein Chemisch Afval. Kijk voor meer info over afdanken op Wat moet waar?.
Hergebruik
Daarnaast zijn er diverse bedrijven en organisaties die oude computers upgraden voor scholen en minder draagkrachtige (buitenlandse) organisaties. Stichting Global Start doet dat bijvoorbeeld: de organisatie knapt afgeschreven hardware op, en biedt die goedkoop aan voor minderdraagkrachtigen en scholen.

Uitgebreid energiebeheer computers
Zuinige computer: van S1 naar S3
Als u de standaardinstelling van BIOS niet heeft gewijzigd, gaat het systemen waarschijnlijk naar zogeheten S1-modus als u in de desktopcomputer op stand-by zet. In S1 schakelen de harddisk en de optische drives uit, maar blijven veel onderdelen aan, zoals de ventilator. Het energiegebruik is dan ook aanzienlijk, het vermogen ligt tussen 78 en 145 watt.

Veel zuiniger is stand-by in S3-modus. Het stroomgebruik is veel lager dan in S1, en iets hoger dan in uit-stand. Het vermogen ligt tussen zes en tien watt. Het vermogen van stand-by in S3 ligt tussen vijf en tien watt, en tussen vier en acht watt als de computer uit staat.

Vrijwel alle computeronderdelen gaan uit in S3, ook de ventilator. Alleen het RAM-geheugen krijgt nog een beetje stroom, om data te behouden. De S3-mogelijkheid kunt u inschakelen door in BIOS, onder Power Options, bij ACPI Suspend Type te kiezen voor 'S3/STR'. Dit kan bij elke computer uit 2005 of later; bij oudere systemen kan dit problemen geven.
Powermanagement instellen
U kunt uw computer aan zetten, op stand-by, dan wel in slaapstand of uit. Veel onderdelen gaan vanzelf naar een energiezuiniger stand. Dit energiebeheer of powermanagement, bespaart stroom tijdens de korte perioden dat u de computer niet gebruikt. Schakelt het beeldscherm automatisch uit (zwart scherm) als u de computer een tijdje niet gebruikt? Dan heeft u powermanagement. Op laptops is uitgebreide powermanagement al ingesteld, omdat de batterijen anders te snel leeg zijn.

De tijd die het duurt voordat powermanagement start, kunt u zelf instellen. Als u een korte tijd kiest, bespaart u elektriciteit, en beperkt u geluid en warmte.

Windows: Start > Instellingen > Configuratiescherm > Energiebeheer
Macintosh: Ga naar Regelpaneel en kijk of Energiestand aan staat. Indien nee > open Extensiebeheer > zet het regelpaneel aan> herstart.



*) Slaapstand en stand-by hebben ook een praktisch verschil: na slaapstand kan het wat langer duren voordat de computer gebruiksklaar is. Het besturingssysteem Windows Vista kent andere energiebesparende standen: uitschakelen, sluimerstand, hybride slaapstand en slaapstand.

Labels en keurmerken
Energy Star label
Het Amerikaanse broertje van het Europese Energy label is Energy Star. De keurmerken hebben een overlap in doelstelling, zo stelt Energy Star eveneens eisen aan het energieverbruik van apparaten. Lees verder op Keurmerk elektrische apparaten.
TCO label
TCO is een is een Zweeds keurmerk dat u in Nederland vooral tegenkomt op computerschermen. Maar TCO komt ook voor op andere computer(rand)apparatuur en kantoormeubilair. TCO stelt eisen aan onder meer energieverbruik, milieubelasting en ergonomie. Zie voor uitgebreide info Keurmerk elektrische apparaten.
Ecolabel
Het Europees Ecolabel is het milieukeurmerk van de Europese Unie. Het label kunt u in heel Europa tegenkomen op diverse apparaten. Lees meer hierover op Milieukeurmerken.

Standpunten diverse organisaties
Overheid
Volgens het Besluit wit- en bruingoed zijn producenten en importeurs van elektronische apparatuur (grijsgoed) verplicht om afgedankte producten terug te nemen, en te zorgen voor milieuverantwoord hergebruik en recycling. Dat geldt ook voor computers, faxen en printers.
Milieubeweging
De milieuorganisaties hebben kritiek op het gebruik van diverse exotische metalen die in kleine hoeveelheden in computers, printers en faxen worden verwerkt. Zowel de winning als het delven van deze metalen brengen volgens Milieudefensie een behoorlijke milieubelasting met zich mee. De milieubeweging pleit daarom ook voor terugwinning van dergelijke metalen.
Consumentenbond
Mogelijke energiebesparingen liggen volgens de Consumentenbond niet alleen op het bord van de consument, maar ook bij de fabrikanten: ze kunnen energiezuinige apparatuur maken. De overheid probeert via subsidies en (internationale) afspraken fabrikanten te stimuleren om energiezuiniger apparatuur te bouwen. Totdat duidelijker is of de fabrikanten de door henzelf en de overheid opgelegde doelstellingen hebben bereikt, adviseert de Consumentenbond zelf te letten op energielabels en te controleren of u apparaten volledig kunt uitschakelen.
Bedrijfsleven
De Stichting ICT-Milieu verzorgt het inzamelsysteem waarmee gebruikte computerapparatuur wordt ingezameld en verwerkt. Hieronder valt bijvoorbeeld de oud-voor-nieuw-regeling: afgedankte computers of randapparaten kunt u kosteloos inleveren bij de leverancier als u een nieuw, vergelijkbaar apparaat aanschaft. De leverancier zorgt vervolgens voor hergebruik, reparatie of recycling. De apparatuur gaat namelijk naar een gecertificeerd bedrijf voor milieuvriendelijke verwerking.

Meer informatie
Zie voor meer handige tips of informatie over specifieke apparatuur Apparaten, Grote energieverbruikers, en Energie en energie besparen.
Stichting Global Start knapt oude computers en andere hardware op voor minder-draagkrachtigen en scholen: www.global-start.com / T 020 4511173.
Hetzelfde doet ook Stichting PC & Werk: www.pcenwerk.nl / T 0529 402333.
SenterNovem, centrum voor duurzaamheid en innovatie: www.SenterNovem.nl / publicatiecentrum@senternovem.nl.
Voor informatie over de regels rond afdanking van grijsgoed kunt u terecht bij de Stichting ICT-Milieu: www.ictmilieu.nl / T 0348 493 640.

________________________________________
© 2009 Milieu Centraal. Voor overname van informatie zie www.milieucentraal.nl (trefwoord: copyright). Milieu Centraal staat voor betrouwbare milieu-informatie. De informatie is tot stand gekomen door veel partners te raadplegen. Een externe toetsingscommissie beoordeelt de informatie van Milieu Centraal op juistheid en volledigheid. Heeft u nog vragen, bel de Milieu Centraal Informatielijn 0900-900 1719 (15 eurocent per minuut).
Onderkant formulier

Bron: http://www.milieucentraal.nl/pagina.aspx?onderwerp=Computers